Zespół suchego oka

Zespół suchego oka

CO TO JEST ZESPÓŁ SUCHEGO OKA I JAKIE SĄ JEGO OBJAWY?
Zespół suchego oka (łac. keratoconjunctivitis sicca, ang. Dry Eye Syndrome) jest schorzeniem oczu występującym coraz częściej. „Suche oko" wynika z niedostatecznego zwilżenia powierzchni gałki ocznej. W warunkach, gdy film łzowy jest nieprawidłowy, jest go zbyt mało lub zaburzony jest odruch mrugania, rogówka i spojówka pozbawione są ochrony i odpowiedniego nawilżenia. Pacjenci zgłaszają wówczas zadrażnienie oczu, uczucie obecności ciała obcego, pieczenie oraz przejściowe pogorszenie ostrości wzroku. Rzadziej występujące objawy zespołu suchego oka to świąd, światłowstręt, uczucie zmęczenia, ciężkość powiek. Część pacjentów uskarża się paradoksalnie na nadmierne łzawienie, szczególnie w klimatyzowanych, gorących i zadymionych pomieszczeniach, czy też pod wpływem działania zimna i wiatru. Obecnie ocenia się, że co piąty pacjent zgłaszający się do lekarza okulisty cierpi z powodu tej dolegliwości.

Do najczęściej zgłaszanych dolegliwości przez pacjentów, które powinny być łączone, m.in. z zespołem suchego oka należą:

• pieczenie i ból oczu
• uczucie zmęczenia oczu bądź ciężkości powiek
• uczucie suchości oka
• uczucie obecności piasku pod powiekami
• swędzenie oczu lub brzegu powiek
• uczucie podrażnienia powierzchni oka lub dyskomfortu
• zaczerwienienie oczu
• okresowe zamglenie widzenia
• łzawienie oczu
• światłowstręt
• obecność nitkowatej, śluzowej wydzieliny.
  
  CO TO JEST FILM ŁZOWY?
  Film łzowy co cienka warstwa łez pokrywająca nasze oko. Pełni funkcje ochronne oraz odpowiada za odpowiednie utlenienie rogówki. Prawidłowy film łzowy składa się z trzech warstw: tłuszczowej, wodnej oraz śluzowej. Każda z nich pełni odrębne funkcje.
  
  Pierwszą, najbliższą oku warstwą jest część śluzowa łez. Dzięki niej łzy trzymają się powierzchni oka. Następna warstwa, środkowa i najgrubsza, to część wodna. W niej rozpuszczony jest tlen, z którego korzysta rogówka, która nie ma własnych naczyń krwionośnych. W warstwie tej rozpuszczone są substancje antybakteryjne, które chronią oko przed zakażeniami z zewnątrz. Trzecią, zewnętrzną, jest cienka warstwa tłuszczowa, która ma za zadanie ograniczenie odparowywania wody z łez, oraz dając napięcie powierzchniowe zapobiega opadaniu łez, czyli nadmiernemu łzawieniu. Jednocześnie pełni ona funkcje natłuszczającą, smarującą, zmniejszającą tarcie. Zaburzenia ilości, składu, bądź czynności którejkolwiek z opisanych warstw filmu łzowego wywołuje objawy zespołu suchego oka.
  
  JAKIE SĄ PRZYCZYNY ZESPOŁU SUCHEGO OKA?
  Etiologia zespołu suchego oka jest zazwyczaj bardzo złożona i różnorodna. Jedną z podstawowych przyczyn jest zmniejszone wydzielanie łez. U osób po 40 roku życia obserwuje się stopniowy zanik funkcji gruczołu łzowego. Dodatkowo dolegliwości nasilają się pod wpływem zmian hormonalnych w okresie przekwitania. Zmniejszona produkcja łez charakterystyczna jest dla chorób autoimmunologicznych, takich jak zespół Sjögrena czy też reumatoidalne zapalenie stawów. Także urazy, ciężkie stany zapalne gałki ocznej oraz guzy mogą doprowadzić do zniszczenia struktur produkujących poszczególne składniki filmu łzowego. Ilość produkowanych łez zmniejsza się również bezpośrednio po zabiegach laserowej korekcji wzroku, zwłaszcza po metodzie LASIK.
  
  Zaburzenia wydzielania lub składu łez mogą być również następstwem ubocznego działania wielu leków stosowanych ogólnie, a zwłaszcza leków przeciwalergicznych, leków psychotropowych, leków moczopędnych, leków przeciwtrądzikowych, środków antykoncepcyjnych i leków stosowanych w hormonalnej terapii zastępczej. Należy także pamiętać, że również preparaty podawane miejscowo do oka, jak na przykład krople zmniejszające przekrwienie spojówek, leki przeciwjaskrowe, leki przeciwalergiczne mogą wywoływać bądź nasilać suchość powierzchni oka.
  
  Dla uzyskania właściwego składu filmu łzowego konieczne jest prawidłowe działanie wszystkich gruczołów oraz drożność przewodów odprowadzających. Często obserwuje się niedrożność gruczołów, szczególnie u osób pracujących w suchych, klimatyzowanych, zakurzonych i zadymionych pomieszczeniach.
  
  Kolejną przyczyną jest nieprawidłowe mruganie – zbyt rzadkie lub niepełne. Przy intensywnym wytężaniu uwagi, np. podczas pracy przy komputerze, w trakcie oglądania telewizji lub prowadzenia auta mrugamy 2-3 razy rzadziej niż normalnie. Mrugnięcia są często również niepełne. To z kolei powoduje, że film łzowy nie jest prawidłowo rozprowadzany po powierzchni oka. Następstwem tego jest miejscowe podsychanie oka i pojawienie się dyskomfortu. Objawy nasilają się zwykle przy noszeniu soczewek kontaktowych. Niektórym pacjentom z suchym okiem lub z niepełnym mruganiem specjaliści zalecają noszenie terapeutycznych soczewek kontaktowych wykonanych z nowoczesnych materiałów na bazie silikonu, które są odporne na wysychanie.
  
  Ponadto zespół suchego oka często współwystępuje z cukrzycą, chorobami gruczołu tarczowego (oftalmopatia tarczycowa), chorobami skóry (neurodermitis, trądzik), alergią, przy porażeniu nerwu twarzowego czy też w niedoborach witaminy A.
  
  JAK SIĘ DIAGNOZUJE ZESPÓŁ SUCHEGO OKA?
  Istnieje kilka testów pozwalających ocenić ilość i jakość filmu łzowego. Do dwóch najpopularniejszych badań zalicza się test Schimera i pomiar tzw. czasu zerwania filmu łzowego. Oba badania są szybkie i całkowicie bezbolesne.
  
  W teście Schirmera ocenia się ilość wydzielanych łez. Pod dolną powieką oka umieszcza się pasek bibuły o standardowej szerokości i długości z podziałką co 5 mm. Po odczekaniu 5 minut ocenia się na jakiej długości bibuła nasiąkła łzami. Długość mokrej bibuły świadczy o ilości łez. Wynik przekraczający 15 mm jest prawidłowy. Wynik pomiędzy 5 a 10 mm pozostaje na granicy normy i w przyszłości pacjent może wymagać powtórzenia testu. Wynik poniżej 5 mm jest nieprawidłowy. Świadczy on o zbyt małej produkcji łez.
  
  Pomiar czasu zerwania filmu łzowego jest badaniem stabilności łez. Jego celem jest określenie, jak długo łzy zachowują swoją strukturę na powierzchni oka od momentu mrugnięcia. Do worka spojówkowego specjalista wkrapla kroplę barwnika, najczęściej test to fluoresceina. Oświetlając oko wiązką światła niebieskiego, prosi się badanego o mrugnięcie. Od tego momentu pacjent musi powstrzymać się od mrugania. Mierzy się czas między mrugnięciem a pojawieniem się na powierzchni oka miejsc pozbawionych barwnika. Jeżeli barwnik spływa z oka zbyt szybko, świadczy to o nieprawidłowo krótkim czasie pozostawania łez na gałce ocznej. Prawidłowy wynik testu osiąga się wtedy, gdy zmierzony czas zerwania jest dłuższy niż 10 sekund.
  
  W diagnostyce suchego oka niezwykle istotny jest szczegółowy wywiad z pacjentem, który pozwala wychwycić środowiskowe przyczyny dolegliwości.
  
  LECZENIE ZESPOŁU SUCHEGO OKA
  Zespół suchego oka bezwzględnie wymaga leczenia. Stan ten bowiem ułatwia rozwój wszelkich infekcji rogówki i spojówki. W ciężkich przypadkach może dochodzić do powstania owrzodzenia rogówki, jej perforacji, a w konsekwencji – do utraty wzroku. Dlatego też każdy, kto uskarża się na wymienione powyżej dolegliwości, powinien koniecznie zgłosić się do specjalisty.
  
  Leczenie jest zazwyczaj objawowe i polega przede wszystkim na uzupełnianiu filmu łzowego poprzez stosowanie preparatów typu "sztuczne łzy". Preparaty nawilżające dostępne są w postaci kropli lub żeli i maści, które stosuje się w cięższych przypadkach. W celu uniknięcia dolegliwości sztuczne łzy muszą być przyjmowane praktycznie do końca życia. Częstość ich podawania jest uzależniona od zaawansowania choroby. W niektórych przypadkach pacjenci używają kropli nawet co 1-2 godziny. Ze względu długi czas, jak i dużą częstotliwość podawania kropli nawilżających, zaleca się stosowanie preparatów bez konserwantów. Takie krople są bezpieczne również dla alergików i osób noszących soczewki kontaktowe.
  
  U pacjentów z ciężką postacią suchego zapalenia rogówki i spojówek zaleca się zamknięcie punktów łzowych – małych otworków na brzegach powieki dolnej i górnej, które odprowadzają łzy do kanalików łzowych. Zabieg ten pozwala zmniejszyć odpływ łez oraz przedłuża efekt działania sztucznych łez. Istnieje możliwość czasowego zamknięcia punktów łzowych poprzez wprowadzenie do kanalików łzowych specjalnych silikonowych zatyczek. U pacjentów z bardzo ciężkimi objawami suchego zapalenia rogówki i spojówek stosuje się trwałe zamknięcie punktów łzowych przez wykonanie delikatnej elektrokoagulacji śluzówki kanalika.
  
  Zachowanie prawidłowych nawyków higienicznych i zadbanie o prawidłowe środowisko pracy pozwala minimalizować objawy suchego oka. Należy pamiętać, aby unikać przeciągów oraz suchych, klimatyzowanych i zadymionych pomieszczeń. Pomocne bywa używanie nawilżaczy powietrza lub częste wietrzenie pomieszczeń, w których przebywamy. Podczas jazdy samochodem nawiew powietrza nie powinien być skierowany na oczy. Podczas pracy przy komputerze należy robić krótkie przerwy i należy pamiętać o częstym mruganiu. Malując oczy zawsze należy używać łagodnych kosmetyków i unikać malowania brzegów powiek (szczególnie kredką do oczu). Nigdy nie należy też zapominać o demakijażu oczu.
  
  W przypadku leczenia zespoły suchego oka towarzyszącego innym chorobom niezmiernie istotnie jest również leczenie choroby podstawowej.Maria Molska